Mục đích chính của thư viện thông minh là sử dụng các kỹ thuật và công nghệ hiện đại, thông minh để nâng cao hiệu quả hoạt động và phục vụ tốt nhất cho giáo dục trong vai trò chức năng của mình. Trên nền tảng phát triển của thư viện số, hoạt động của thư viện thông minh ngoài những tính năng như phục vụ bạn đọc mượn trả, cung cấp các dịch vụ, kết nối tài nguyên số qua internet, … còn có những tính năng mới. Những tính năng này được hình thành thông qua việc ứng dụng các công nghệ mới như Web 4.0, Internet kết nối vạn vật, Trí tuệ nhân tạo, Dữ liệu lớn, Điện toán đám mây, … để phục vụ hoạt động giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học ngày càng hiệu quả hơn. Dưới đây là một số tính năng mới của thư viện thông minh:
– Thư viện thông minh là một lớp học đa phương tiện để phục vụ dạy học. Tính năng này được thể hiện qua việc tổ chức và khai thác không gian vật lý của thư viện thông minh. Với việc bố trí và sử dụng một cách linh hoạt các thiết bị, phương tiện kỹ thuật trong thư viện và cung cấp các dịch vụ khai thác tài nguyên cho người học, qua đó có thể học tập tốt nhất. Cụ thể là các không gian của thư viện thông minh, như: phòng đọc, phòng tự nghiên cứu, các phòng đa chức năng,… đã được bố trí tài nguyên thông tin và các thiết bị máy tính, máy chiếu, thiết bị nghe nhìn, hệ thống mạng internet,… để có thể dạy học truyền thống, dạy học có sự hỗ trợ của công nghệ và dạy học trực tuyến. Các phòng này được lắp đặt các thiết bị nghe nhìn công nghệ số hiện đại để có thể điều khiển bằng giọng nói, các thiết bị nhận diện vân tay, thiết bị sinh trắc học, thiết bị cảm ứng ánh sáng và điều khiển theo nhu cầu người sử dụng để nhận diện và điều khiển theo hệ thống. Ngoài ra, các lớp học chuyên môn như tin học, ngoại ngữ hay các môn học chuyên ngành khác cũng có thể khai thác một cách hiệu quả nhất. Như vậy, không gian vật lý trong thư viện thông minh xứng đáng là một không gian lớp học hiện đại và thông minh đáp ứng được cho hoạt động giáo dục đào tạo trong thời kỳ 4.0.
– Với không gian vật lý hiện đại nói trên, thư viện thông minh không chỉ là không gian học tập, mà còn là không gian sinh hoạt cộng đồng cho tất cả mọi đối tượng bạn đọc khác nhau để phục vụ hội thảo, sinh hoạt chuyên đề, học nhóm. Như vậy, thư viện thông minh trở thành địa điểm để tổ chức các nội dung thảo luận về nghiên cứu khoa học, nơi để tiến hành tập huấn chuyên môn, nơi hoạt động của các nhóm nghiên cứu và triển khai các hoạt động thực hành.
– Với việc sở hữu một kho tài nguyên số to lớn thì thư viện thông minh trở thành một công cụ hữu ích trong khai thác các kho dữ liệu lớn để phục vụ đào tạo và đào tạo trực tuyến. Các ứng dụng thông minh như hệ thống “chatbox” sẽ tạo ra các trợ lý ảo, giám sát người học, hướng dẫn và hỗ trợ tìm kiếm tài nguyên thông tin mọi lúc mọi nơi và cũng trở thành người thầy giáo ảo, trợ lý học tập ảo để phục vụ cho người học nắm bắt và thực hiện các nhiệm vụ học tập một cách tốt nhất. Tạo ra các công cụ trợ giảng dạy và học tập, tạo ra hệ thống quản lý học tập, quản lý người học và các đơn vị sử dụng. Như vậy, thư viện thông minh là môi trường đào tạo trực tuyến tốt nhất, giúp hoạt động dạy và học tiếp cận với tri thức một cách hiệu quả. Chính điều này đã thúc đẩy hình thức đào tạo trực tuyến trở thành một xu thế đào tạo phổ biến trong giáo dục. Với những đặc trưng mới trong thư viện thông minh thông qua các thiết bị và công nghệ, tất cả các hoạt động của thư viện thông minh được điều khiển trên hệ thống website và cổng thông tin điện tử, dữ liệu được lưu trữ trên các máy chủ, các kho lưu trữ số, điện toán đám mây. Các kỹ thuật tìm kiếm nâng cao như tìm kiếm bằng giọng nói, tìm kiếm lưu vết đã hỗ trợ người dùng một cách tối đa. Các kỹ thuật khai phá dữ liệu, các công nghệ lưu trữ bảo mật dữ liệu người dùng blockchain, big data, trí tuệ nhân tạo, … cũng được ứng dụng. Do đó, tính năng lưu trữ tài nguyên, dữ liệu và tri thức để khai thác tài nguyên số lớn của thư viện sẽ được phục vụ thường xuyên, bạn đọc có thể tự học, tự tìm kiếm thông tin mọi lúc, mọi nơi thông qua các thiết bị số.
– Khai thác các ưu điểm của công nghệ Web 4.0, thư viện thông minh đã trở thành công cụ quảng bá, tiếp cận thông tin và tri thức mới. Hệ thống có khả năng thu thập yêu cầu và phản hồi của người học, của bạn đọc để từ đó quảng bá nguồn tài nguyên của mình đến bạn đọc đồng thời có thể bổ sung tri thức và thông tin một cách nhanh nhất qua sự tương tác này. Với xu thế dạy học thông qua tài nguyên giáo dục mở, sự phát triển nhanh chóng của tài nguyên giáo dục mở thì thư viện thông minh cũng trở thành công cụ hỗ trợ người dạy và người học xuất bản tài nguyên giáo dục mở một cách tốt nhất.
– Đào tạo trên nền tảng công nghệ sẽ tạo điều kiện cho các giáo viên hướng dẫn người học một cách tốt nhất, các chương trình đào tạo được thực hiện một cách rộng rãi cho các đối tượng khác nhau và có thể giải quyết vấn đề về đội ngũ giáo viên đối với những nơi đang gặp khó khăn về số lượng. Phương pháp đào tạo này đồng thời còn có thể phát huy được vai trò của các chuyên gia giáo dục hàng đầu mà không có điều kiện đến giảng dạy trực tiếp thông qua tiếp cận các chương trình học mở trong cộng đồng mở. Xu thế đào tạo trực tuyến sử dụng tài nguyên giáo dục từ thư viện thông minh trở thành một xu thế đào tạo tất yếu trong giáo dục và phát triển ngày một tăng nhanh. Thư viện thông minh sẽ hỗ trợ cho hoạt động giáo dục một cách tốt nhất để người học phát huy khả năng và tri thức của mình, dạy học trên nền tảng này sẽ đào tạo ra nhiều nhân tài giỏi, có trình độ cao đồng thời giúp họ tham gia quá trình học tập một cách lâu dài.
