Kiến Tạo Thư Viện Thông Minh và Xã Hội Tri Thức
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số mạnh mẽ, văn hóa đọc đang được khoác lên một diện mạo mới đầy tươi sáng nhờ sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ. Từ những thư viện truyền thống đến các ứng dụng đọc sách điện tử hiện đại, hay những diễn đàn trực tuyến sôi nổi, công nghệ số đã và đang mở rộng không gian tri thức, đưa sách đến gần hơn với mọi đối tượng độc giả trên khắp cả nước, khơi dậy niềm đam mê đọc và học hỏi không ngừng.
Công Nghệ Thúc Đẩy Sự Phát Triển Của Văn Hóa Đọc
Các giải pháp công nghệ tiên tiến đang đóng vai trò quan trọng trong việc định hình một văn hóa đọc chủ động, linh hoạt và hiện đại hơn. Sự bứt phá trong ứng dụng công nghệ thông tin đã mang lại những thay đổi tích cực, giúp lan tỏa tri thức một cách mạnh mẽ.
Các Thư Viện Tiên Phong Trong Chuyển Đổi Số
Nhiều đơn vị đã đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ để nâng cao chất lượng dịch vụ và phát triển văn hóa đọc.
Trường Đại học Văn hóa Hà Nội là một ví dụ điển hình. Với chiến lược đầu tư bài bản vào thiết bị và công nghệ hiện đại, thư viện số của trường đang được phát triển vượt bậc nhằm lưu trữ, tổ chức và phục vụ tài liệu điện tử một cách hiệu quả. Không chỉ vậy, thư viện còn tích cực hướng dẫn và khuyến khích sinh viên khai thác các nguồn tài nguyên mở chất lượng cao trên internet, bổ sung cho kho tài liệu có bản quyền.
Để tối ưu trải nghiệm người dùng, nhà trường đã triển khai nhiều dịch vụ trực tuyến tiện ích như đăng ký thẻ thư viện, yêu cầu mượn/trả và gia hạn sách qua mạng, hay tư vấn trực tuyến. Các hoạt động như giới thiệu sách điện tử, workshop về kỹ năng tra cứu thông tin số, và các cuộc thi trực tuyến đã thu hút đông đảo sinh viên tham gia, góp phần thúc đẩy văn hóa đọc số.
Tương tự, Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM cũng là một trong những đơn vị tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin. Thư viện đã số hóa và xử lý hoàn chỉnh hàng trăm nghìn trang tài liệu quý hiếm, đồng thời xây dựng các bộ sưu tập số và thư mục tóm tắt dưới dạng điện tử. Đặc biệt, thư viện còn thực hiện thu âm sách nói với khối lượng lớn mỗi năm để phục vụ người khiếm thị. Đây là một nỗ lực nhân văn, thể hiện tinh thần bao trùm và sự quan tâm đến mọi đối tượng độc giả trong quá trình chuyển đổi số.
Tầm Nhìn Và Giải Pháp Cho Thư Viện Số Trong Kỷ Nguyên AI
Nhận thức rõ tầm quan trọng của công nghệ, ngày 11/02/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 206/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình chuyển đổi số ngành Thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Chương trình đặt ra mục tiêu ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số để nâng cao năng lực hoạt động của các thư viện, hình thành mạng lưới thư viện hiện đại, đáp ứng nhu cầu người sử dụng và góp phần xây dựng xã hội học tập.
Vượt Qua Thách Thức, Tối Ưu Hóa Ứng Dụng Công Nghệ
Mặc dù có nhiều thành tựu, việc tận dụng hiệu quả công nghệ để lan tỏa tình yêu sách vẫn đối mặt với không ít khó khăn về hạ tầng công nghệ, tài nguyên thông tin số, kinh phí đầu tư và nguồn nhân lực. Theo bà Đoàn Quỳnh Dung, Phó Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện (Bộ VHTTDL), để chuyển đổi số ngành thư viện thực sự hiệu quả và lan tỏa văn hóa đọc sâu rộng, cần có những giải pháp đồng bộ.
Trong đó, việc tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển đổi số là rất quan trọng, nhấn mạnh vai trò then chốt của công nghệ thông tin. Cùng với đó, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tạo hành lang pháp lý thuận lợi. Đồng thời, công tác đào tạo, tập huấn kỹ năng công nghệ thông tin cho cán bộ thư viện và nhanh chóng hoàn thiện hạ tầng số là những yếu tố then chốt.
Ứng Dụng Trí Tuệ Nhân Tạo (AI) Để Nâng Tầm Thư Viện
PGS.TS Đỗ Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Trưởng khoa Thông tin – Thư viện (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN), nhấn mạnh rằng việc đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong thư viện là vô cùng cần thiết. AI giúp thư viện phát triển kho tài nguyên đa dạng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự và khả năng tích hợp công nghệ mới, từ đó nâng tầm dịch vụ, tối ưu hóa quy trình và mở rộng hợp tác nghiên cứu.
Để đạt được hiệu quả tối đa, ông đề xuất xây dựng các chiến lược hành động cụ thể và đồng bộ, bao gồm: ban hành chính sách quản lý nội dung rõ ràng, tuyển dụng đội ngũ nhân sự có chuyên môn về AI, thúc đẩy đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phù hợp. Việc triển khai các công cụ hỗ trợ người dùng hiệu quả, kết hợp với hợp tác nội bộ và đánh giá kỹ lưỡng các nhà cung cấp hệ thống cũng là những yếu tố quan trọng. Bên cạnh đó, các yếu tố như bảo mật, quyền riêng tư, tối ưu chi phí – tài nguyên và chia sẻ kinh nghiệm giữa các đơn vị đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi này.
Có thể thấy, công nghệ đang là cánh tay nối dài, chắp cánh cho văn hóa đọc phát triển mạnh mẽ và toàn diện hơn trong thời đại số. Với những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc ứng dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, các thư viện Việt Nam đang từng bước chuyển mình, không chỉ là nơi lưu giữ tri thức mà còn trở thành trung tâm sáng tạo, kết nối cộng đồng. Để hành trình này đạt được những thành tựu bền vững, đòi hỏi sự chung tay và phối hợp chặt chẽ từ phía nhà nước, các tổ chức giáo dục, thư viện và toàn thể cộng đồng, nhằm xây dựng một xã hội tri thức vững mạnh, nơi văn hóa đọc luôn được vun đắp và phát triển.
