Việc ứng dụng công nghệ số để phát triển văn hóa đọc đã và đang tạo ra những thay đổi tích cực, giúp học sinh ở các vùng núi khó khăn dễ dàng tiếp cận với kho tàng tri thức khoa học, công nghệ. Đây là một bước tiến quan trọng, góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền và thúc đẩy công cuộc xóa đói giảm nghèo bền vững. Bài viết này sẽ đi sâu vào những nỗ lực và thành quả của mô hình thư viện số trong việc nâng cao chất lượng giáo dục cho thế hệ trẻ vùng cao.
Công nghệ số – Đòn bẩy thúc đẩy văn hóa đọc tại các trường học miền núi
Trong nhiều năm trở lại đây, các trường học tại tỉnh Lào Cai đã tiên phong trong việc tích hợp công nghệ số vào hoạt động giáo dục, đặc biệt là trong việc phát triển văn hóa đọc. Thay vì chỉ phụ thuộc vào những kệ sách truyền thống, giờ đây, nhiều trường đã được trang bị hệ thống thư viện số hiện đại.
Tại Trường THPT Lào Cai, những chiếc máy tính kết nối internet tốc độ cao cùng các thiết bị đọc sách điện tử đã trở thành người bạn đồng hành của học sinh. Chỉ với vài cú nhấp chuột, các em có thể dễ dàng truy cập hàng nghìn đầu sách thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, từ văn học kinh điển, tài liệu khoa học đến sách kỹ năng sống. Em Nguyễn Minh Châu, học sinh lớp 12D3, chia sẻ niềm vui khi giờ đây có thể khám phá nhiều tài liệu trong và ngoài nước, tham khảo kiến thức từ vô số nguồn, giúp tiết kiệm thời gian và mở rộng tầm hiểu biết. Không chỉ dừng lại ở việc đọc, các em còn sử dụng nền tảng trực tuyến để kết nối, thảo luận sách và lan tỏa niềm yêu thích đọc sách đến bạn bè và cộng đồng.
Trường THPT số 2 Bảo Thắng cũng là một điểm sáng trong phong trào này. Nhà trường đã sáng tạo nhiều không gian đọc sách linh hoạt – trong lớp học, tại thư viện và cả ngoài trời – cùng với việc tổ chức các hoạt động hấp dẫn như “Ngày hội sách”, “Ngày hội truyền thông về internet và chuyển đổi số”, các cuộc thi kể chuyện và sân khấu hóa tác phẩm văn học. Những hoạt động này đã tạo nên sức hút lớn, khuyến khích học sinh chủ động tìm đến sách. Nhờ những nỗ lực đó, năm 2025, trường đã vinh dự được tỉnh Lào Cai khen thưởng là đơn vị tổ chức tốt cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc, và đặc biệt, có học sinh đạt danh hiệu Đại sứ Văn hóa đọc tiêu biểu.
Ứng dụng công nghệ để lan tỏa giá trị tri thức
Em Nguyễn Thúy Nga, học sinh lớp 11A1, bày tỏ lòng biết ơn đối với sự hỗ trợ của thầy cô trong việc tìm kiếm và khai thác những cuốn sách phù hợp, từ đó rèn luyện kỹ năng viết và lan tỏa văn hóa đọc. Để tối ưu hóa hoạt động, Trường THPT số 2 Bảo Thắng còn tiên phong ứng dụng công nghệ trong phát triển văn hóa đọc với hệ thống thư viện dùng chung Vietbiblio, sử dụng mã QR để giới thiệu sách và tích hợp các ứng dụng học tập trên website, thư viện và mạng xã hội.
Ông Phạm Thanh Dương, Phó Hiệu trưởng Trường THPT số 2 Bảo Thắng, khẳng định: “Với những cách làm sáng tạo và hiệu quả, thư viện nhà trường đã trở thành một mô hình tiêu biểu, không chỉ bồi đắp tri thức và kỹ năng cho học sinh mà còn lan tỏa giá trị đọc sách đến cộng đồng, tạo động lực phát triển giáo dục bền vững trong thời kỳ hội nhập.”
Dự án Thư viện số toàn cầu: Mang tri thức đa ngôn ngữ đến vùng khó khăn
Giữa những bản làng heo hút của tỉnh Lào Cai, nơi trẻ em ngày ngày vượt núi đến trường với khát khao được học tập, dự án Thư viện số toàn cầu (Global Digital Library – GDL) đã thắp lên một tia sáng hy vọng mới. Đây là sáng kiến thuộc Liên minh Sách Toàn cầu, được phát triển từ năm 2014 bởi tổ chức “Tất cả trẻ em đều đọc” và Cơ quan hợp tác phát triển Na Uy, nhằm cung cấp tài liệu đọc và học miễn phí cho trẻ em trên toàn thế giới.
GDL được xây dựng dựa trên các tài nguyên sẵn có từ các tổ chức uy tín như Bookdash, Let’s Read, Storyweaver, và không ngừng mở rộng nội dung thông qua dịch thuật và bản địa hóa. Dự án cam kết mang đến sách và tài liệu học tập thiết yếu, đảm bảo mọi trẻ em, dù ở bất cứ đâu, đều có cơ hội học đọc và đọc để học.
Nền tảng của GDL cung cấp hơn 3.000 sản phẩm sách điện tử với định dạng và ngôn ngữ vô cùng đa dạng, dễ dàng truy cập qua website và ứng dụng “Học vui – Vui học” trên điện thoại di động. Điều đặc biệt là thư viện không chỉ tập trung vào tiếng Việt mà còn có sách bằng tám ngôn ngữ dân tộc thiểu số phổ biến như Ba Na, Chăm, Ê-đê, Gia Rai, Khmer, Mơ Nông, Mông, Thái, cùng với tiếng Anh và ngôn ngữ ký hiệu. Sự đa dạng này đảm bảo rằng tất cả trẻ em đều có cơ hội tiếp cận kiến thức bằng chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình, củng cố bản sắc văn hóa và tạo điều kiện học tập tốt nhất.
Một trong những sản phẩm nổi bật của dự án là bộ sách “Những đứa trẻ hạnh phúc” – tuyển tập những câu chuyện đời thường đầy ý nghĩa về các bạn nhỏ thuộc nhiều dân tộc Việt Nam (Kinh, Thái, Hà Nhì, Ê Đê, Gia Rai, Ba Na, Mơ Nông, Mông, Chăm, Khơ Me). Mỗi câu chuyện là một hành trình vượt qua “thử thách” để các em trở thành những đứa trẻ hạnh phúc và lan tỏa niềm hạnh phúc đó đến mọi người xung quanh.
Thư viện số – Chìa khóa vàng cho giáo dục bền vững
Dự án Thư viện số miễn phí không chỉ là một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ giúp trẻ em, đặc biệt là những em ở vùng khó khăn, dễ dàng tiếp cận tri thức mà còn là động lực thúc đẩy một phong trào đọc sách sôi nổi. Nó khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh, giáo viên, nhà trường và các bậc phụ huynh, cùng nhau xây dựng một cộng đồng đọc sách lành mạnh. Từ đó, văn hóa đọc được lan tỏa không chỉ trong khuôn viên nhà trường mà còn mở rộng ra toàn xã hội.
Ông Trần Tuấn Khanh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT An Giang, nhấn mạnh: “Dự án Thư viện số đã mang đến cơ hội vàng để học sinh tiếp cận nguồn tri thức phong phú, khơi dậy niềm đam mê đọc sách và hình thành thói quen đọc ngay từ những năm đầu đến trường. Việc triển khai thư viện số tại các trường học không chỉ giúp giáo viên và học sinh làm quen với nền tảng số mà còn góp phần xây dựng một môi trường đọc hiện đại, thuận tiện và bền vững.”
Thư viện số, với khả năng kết nối không giới hạn và kho tàng tài liệu phong phú, đang dần khẳng định vai trò không thể thiếu trong việc hiện đại hóa giáo dục Việt Nam, đặc biệt là tại các vùng núi. Nó không chỉ cung cấp kiến thức mà còn nuôi dưỡng tâm hồn, chắp cánh ước mơ cho hàng ngàn học sinh, mở ra một tương lai tươi sáng hơn, nơi tri thức không còn là đặc quyền mà là quyền lợi của tất cả mọi người.
