Tại sao học sinh ngại đến thư viện?
Cô Nguyễn Thị Hằng từ Trường Tiểu học-THCS-THPT Quách Đình Bảo (TP Thái Bình, tỉnh Thái Bình) phân tích rằng một trong những vấn đề lớn của thư viện trường học hiện nay là hầu hết nhân viên thư viện đều kiêm nhiệm nhiều công việc khác nhau; nhiều người chuyển từ giáo viên sang mà chưa qua đào tạo chuyên sâu về thư viện. Thêm vào đó, mức lương thấp làm giảm đam mê với nghề của nhân viên thư viện. Ngoài ra, cơ sở vật chất và tài liệu hạn chế cũng là một trở ngại. Dù có thư viện điện tử, nhiều nơi vẫn chưa trang bị máy tính riêng cho học sinh để tra cứu thông tin. Cô Hằng thừa nhận số lượng học sinh đến thư viện rất ít, và ngoài những lý do đã đề cập, nguyên nhân chính là do Internet ngày càng phát triển. Học sinh bị cuốn hút bởi các tiện ích như báo điện tử, sách số, truyền hình, Facebook, và YouTube hơn là đến thư viện để mượn sách và đọc.
Thầy Nguyễn Mai Trọng – Hiệu trưởng Trường Tiểu học – THCS A Xing (Hướng Hóa, Quảng Trị) cũng đồng quan điểm rằng thách thức lớn nhất đối với thư viện trường học là cơ sở vật chất và nguồn tài liệu hạn chế. Học sinh ngày nay có nhiều cách tiếp cận thông tin nhanh chóng qua Internet, và không nhất thiết phải đến thư viện để đọc sách. Các em chưa hình thành thói quen đọc sách báo, trong khi việc phát triển thói quen đọc sách là chìa khóa để thu hút học sinh đến thư viện. Thầy Trịnh Nguyễn Thi Bằng – Hiệu trưởng Trường THPT Trần Đại Nghĩa (TP Cần Thơ) cũng chia sẻ quan điểm tương tự, cho rằng khó khăn lớn nhất của thư viện là thiếu hụt nguồn lực và tài nguyên. Thư viện chỉ có một cán bộ chuyên trách, trong khi đội ngũ cộng tác viên không đủ kiến thức về thư viện. Sách tham khảo cũng hạn chế, đặc biệt là sách và tài liệu tham khảo điện tử. Nhà trường phải tự tìm nguồn kinh phí cho các tài liệu này do ngân sách không cấp riêng.
Làm thế nào để phát huy tối đa hiệu quả thư viện?
Để thu hút học sinh đến thư viện và tối ưu hóa hiệu quả của thư viện trường học, theo thầy Trịnh Nguyễn Thi Bằng, cần chú ý đến việc sắp xếp và trang trí thư viện, nghiên cứu nhu cầu và sở thích đọc sách của học sinh; đồng thời tổ chức nhiều hình thức tuyên truyền và giới thiệu sách, như sinh hoạt dưới cờ, các bài viết trên website, và phát thanh học đường. Thư viện có thể hợp tác với tổ chuyên môn và Đoàn Thanh niên tổ chức các hoạt động thú vị. Nhân viên thư viện cần phải yêu nghề, nhiệt tình phục vụ bạn đọc; giáo viên nên khuyến khích học sinh viết cảm nhận sau khi đọc sách và tham gia các hoạt động của thư viện. Cô Nguyễn Thị Hằng cho rằng kiến thức từ nhà trường là cần thiết nhưng chưa đủ; học sinh cần đến thư viện để mở rộng hiểu biết. Để thu hút học sinh, thư viện cần nghiên cứu nhu cầu đọc sách của các em và xây dựng kho tài liệu phong phú.
Đổi mới và cải thiện văn hóa đọc Để xây dựng thói quen đọc sách, thư viện có thể tổ chức các tiết đọc hàng tuần, đổi mới và mở rộng các hình thức phục vụ bạn đọc để phát huy tác dụng của sách báo đối với chất lượng giáo dục nhà trường. Ngoài việc phục vụ trong thư viện, có thể tổ chức tủ sách thư viện tại lớp học, thư viện xanh ngoài trời. Cần sáng tạo nhiều hình thức tuyên truyền và giới thiệu sách, như giới thiệu bằng mô hình xếp sách nghệ thuật, sinh hoạt chuyên môn, tọa đàm, và giao lưu với các tác giả nổi tiếng. Nhà trường cũng có thể tổ chức các hoạt động như đọc sách ở tủ sách lớp học hoặc giữa sân trường dưới bóng mát của cây xanh.
Thầy Nguyễn Mai Trọng cho biết Trường Tiểu học – THCS A Xing đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm thu hút học sinh đến thư viện, như tìm hiểu kiến thức về sách và các hoạt động đọc sách 15 phút đầu giờ. Ngoài ra, trường còn tổ chức Xe sách lưu động để lan tỏa văn hóa đọc đến học sinh và người dân.
Làm phong phú tài nguyên thư viện Ông Nguyễn Tân – Giám đốc Sở GD&ĐT Thừa Thiên Huế, cho biết Sở đã đề nghị các phòng GD&ĐT và trường học khẩn trương thực hiện kế hoạch xây dựng thư viện theo Thông tư số 16/2022/TT-BGDĐT. Trang bị đầy đủ các sách giáo khoa và tài liệu tham khảo để hỗ trợ giáo viên và học sinh. Đặc biệt, đối với các trường ở vùng khó khăn, cần tận dụng nguồn lực hỗ trợ từ xã hội để đảm bảo học sinh không thiếu sách học. Đồng thời, kết nối với thư viện tỉnh, huyện, xã để luân chuyển sách và tài liệu nghiên cứu, phục vụ tốt hơn nhu cầu đọc sách và nghiên cứu của giáo viên, học sinh.
Việc hình thành thói quen đọc sách cần có chiến lược lâu dài, từ mầm non đến THPT, và xây dựng thư viện số quốc gia để mọi người có thể sử dụng, tránh lãng phí nguồn lực và phân tán theo từng cơ sở giáo dục. Những cải tiến này không chỉ giúp thư viện trường học phát huy tối đa hiệu quả mà còn góp phần xây dựng văn hóa đọc bền vững cho thế hệ trẻ.
