Chủ Trương Mới Của Bộ GD&ĐT Và Vai Trò Của Tiết Đọc Sách
Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) gần đây đã ban hành công văn số 4567/BGD&ĐT-GDPT, hướng dẫn triển khai dạy học hai buổi/ngày trong các cấp giáo dục phổ thông. Theo đó, học sinh tiểu học sẽ bắt buộc học hai buổi, trong khi cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông sẽ thực hiện theo lộ trình phù hợp với điều kiện từng địa phương. Buổi học thứ hai không chỉ dành cho các hoạt động giáo dục bổ trợ mà còn đặc biệt chú trọng đến việc phát triển văn hóa đọc và hình thành thói quen học tập suốt đời cho học sinh.
Điều này đồng nghĩa với việc số lượng tiết đọc sách, vốn trước đây chỉ là các tiết tự chọn, sẽ tăng lên đáng kể và trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình giáo dục bổ trợ. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hiệu quả thực sự của những tiết học này không chỉ nằm ở việc tăng số lượng mà còn phụ thuộc vào một “hệ sinh thái” toàn diện và có tính hệ thống. Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Minh, giảng viên khoa Ngữ văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, nhấn mạnh rằng để tiết đọc sách phát huy tối đa tiềm năng, cần có sự đồng bộ từ chương trình đọc, kế hoạch đào tạo giáo viên, đến sự đồng hành tích cực từ phía gia đình.
Tiết Đọc Sách – Cơ Hội Vàng Hay Lãng Phí Nguồn Lực?
Việc Bộ GD&ĐT dành hẳn một buổi học trong ngày để học sinh phát triển các kỹ năng ngoài chương trình chính khóa, đặc biệt là văn hóa đọc, được xem là một chủ trương tích cực, mở ra nhiều cơ hội. Đây là thời điểm lý tưởng để nuôi dưỡng tình yêu sách, giúp các em biến việc đọc thành một kỹ năng sống còn và hữu ích cho quá trình học tập. Tuy nhiên, nếu không có một chiến lược triển khai rõ ràng và chi tiết, những tiết học quý giá này rất dễ trở nên lãng phí nguồn lực.
Nhiều chuyên gia lo ngại rằng, nếu thiếu định hướng cụ thể, “tiết thư viện” có thể chỉ đủ để trẻ lướt qua một vài cuốn truyện tranh mà không đọng lại kiến thức hay kỹ năng đáng kể. Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Minh cảnh báo rằng, sự lãng phí này không chỉ là thời gian của học sinh mà còn là bỏ lỡ một cơ hội vàng. Bởi lẽ, việc có được một vị trí chính thức trong khung thời gian học đường là vô cùng quý giá, và nếu không tận dụng triệt để, chúng ta sẽ đánh mất cơ hội hình thành thói quen đọc cho thế hệ tương lai.
Xây Dựng “Hệ Sinh Thái Đọc Sách” Toàn Diện Cho Trường Học
Để đảm bảo tiết đọc sách thực sự hiệu quả, không chỉ là những hoạt động mang tính hình thức, việc xây dựng một “hệ sinh thái” đồng bộ là điều kiện tiên quyết.
Chương Trình Đọc Có Hệ Thống và Lộ Trình Rõ Ràng
Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Ngọc Minh, một chương trình đọc hiệu quả cần được xây dựng một cách khoa học và có tính hệ thống. Điều này bao gồm:
- Giáo án chi tiết: Từng bài học cần có giáo án cụ thể, rõ ràng, giúp giáo viên dễ dàng triển khai.
- Khung chương trình năm học: Một lộ trình đọc được thiết kế xuyên suốt, phù hợp với từng độ tuổi và trình độ nhận thức của học sinh, đảm bảo sự lặp lại và phát triển theo mô hình đồng tâm, khuếch tán.
- Tài liệu hỗ trợ đa dạng: Cung cấp đầy đủ slide bài giảng, phiếu học tập cho học sinh và danh mục sách gợi ý cho phụ huynh. Những tài liệu này sẽ tạo nên một bộ công cụ hoàn chỉnh, hỗ trợ tối đa cho quá trình dạy và học.
- Ví dụ, một chương trình đọc sách có hệ thống có thể bắt đầu với những cuốn sách truyện tranh đơn giản ở lứa tuổi tiểu học, dần chuyển sang các tác phẩm văn học thiếu nhi kinh điển, và cuối cùng là các thể loại phong phú hơn như khoa học, lịch sử, kỹ năng sống ở cấp trung học.
Đào Tạo Giáo Viên và Sự Đồng Hành Từ Gia Đình
Bên cạnh chương trình bài bản, vai trò của giáo viên và phụ huynh là không thể phủ nhận:
- Đào tạo giáo viên chuyên sâu: Giáo viên cần được tập huấn về các phương pháp giảng dạy tiết đọc sách, cách khơi gợi hứng thú đọc, hướng dẫn kỹ năng đọc hiểu, và cách tổ chức các hoạt động tương tác với sách.
- Sự đồng hành của phụ huynh: Để thói quen đọc được duy trì liên tục và trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày, phụ huynh cần chủ động đồng hành cùng nhà trường. Việc tạo không gian đọc tại nhà, đọc sách cùng con, hoặc khuyến khích con chia sẻ về những cuốn sách đã đọc sẽ tạo nên một môi trường lý tưởng cho sự phát triển văn hóa đọc của trẻ.
Thực Trạng Triển Khai Tiết Đọc Sách: Góc Nhìn Từ Các Trường Học
Thực tế triển khai tiết đọc sách tại các trường học ở Hà Nội cho thấy những tín hiệu tích cực ở một số trường tư thục, nhưng cũng còn nhiều thách thức ở các trường công lập.
Điểm Sáng Tại Các Trường Tư Thục
Các trường tư thục thường có điều kiện thuận lợi hơn về cơ sở vật chất và sự chủ động trong xây dựng chương trình.
Trường Tiểu học Ban Mai (Hà Nội) đã xây dựng kế hoạch đọc sách rất kỹ lưỡng. Mỗi tuần một tiết học trên lớp, giáo viên hướng dẫn học sinh các kỹ thuật đọc sách, kỹ năng tìm kiếm và chắt lọc thông tin. Ngoài ra, học sinh còn có nhiệm vụ đọc sách tại nhà và thực hiện báo cáo đọc hàng tháng. Thư viện trường thường xuyên tổ chức các buổi nói chuyện với diễn giả, và đặc biệt, trường còn khuyến khích sự tham gia đồng hành của phụ huynh, giúp việc đọc trở thành thói quen hàng ngày.
Trường Ngôi Sao Hoàng Mai (Hà Nội) triển khai hai tiết đọc mỗi tuần, tích hợp việc đọc vào nhiều hoạt động khác như đọc sách đầu giờ, báo cáo sách trong tiết sinh hoạt lớp. Cô Võ Phương Liên, Phó hiệu trưởng trường, cho biết học sinh rất tích cực tham gia các hoạt động này.
Thách Thức Đối Với Các Trường Công Lập
Ngược lại, các trường công lập lại đối mặt với nhiều khó khăn hơn:
- Áp lực chương trình chính khóa và thi cử: Khối lượng kiến thức lớn và áp lực thi cử khiến cả giáo viên và học sinh đều có quỹ thời gian eo hẹp, khó dành tâm trí trọn vẹn cho việc đọc.
- Hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực: Một số trường công lập còn gặp khó khăn về thư viện, số lượng sách, và nguồn lực để đào tạo giáo viên chuyên trách cho các tiết đọc sách.
- Thiếu kế hoạch triển khai đồng bộ: Nhiều giáo viên trường công lập vẫn chưa nhận được thông tin rõ ràng hoặc hướng dẫn chi tiết về việc triển khai hoạt động đọc sách mới.
Các chuyên gia nhận định rằng, nếu không có chương trình triển khai sát sao, các hoạt động như Tuần lễ đọc sách hay hội chợ sách, dù có ý nghĩa trong việc nâng cao nhận thức, vẫn dễ mang tính hình thức và không tạo được sự thay đổi bền vững trong thói quen đọc của học sinh.
Xây Dựng Hệ Sinh Thái Đọc Sách Đồng Bộ Để Phát Triển Văn Hóa Đọc Việt
Việc Bộ GD&ĐT đưa tiết đọc sách trở thành một phần quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông là một bước tiến đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, để những tiết học này không chỉ là những giờ “đọc chơi” mà thực sự là động lực thúc đẩy văn hóa đọc, hình thành kỹ năng và thói quen học tập suốt đời cho học sinh, đòi hỏi một sự đầu tư nghiêm túc và đồng bộ.
“Hệ sinh thái” phụ trợ bao gồm chương trình đọc có hệ thống, kế hoạch đào tạo giáo viên bài bản và sự đồng hành chặt chẽ giữa nhà trường, giáo viên, học sinh và phụ huynh là yếu tố then chốt. Chỉ khi có sự chung tay và nỗ lực từ tất cả các bên, chúng ta mới có thể biến những giờ đọc sách trên lớp thành nền tảng vững chắc để phát triển một thế hệ ham đọc, ham học hỏi trong tương lai.
